Ratusz – siedziba władz miejskich, pierwsza wzmianka o tym budynku pochodzi z 1435r. Obecny kształt ratusza pochodzi z przeprowadzonej przebudowy z lat 1860 – 1870. Nadano mu kształt eklektyczny. Jest to budynek trzykondygnacyjny, murowany, założony na rzucie prostokąta. Wieża umieszczona jest w narożniku północno-zachodnim. W dolnej części jest kwadratowa, a dwie górne kondygnacje są ośmioboczne. Najwyższa kondygnacja obwiedziona jest galeryjką. W narożniku północno-wschodnim ratusza zachowała się na parterze sala nakryta kunsztownym sklepieniem sieciowym z pierwszej połowy XVI w. (sala gotycka). I ją przede wszystkim warto zobaczyć. Zwróćmy także uwagę na herb miasta umieszczony na frontonie ratusza. Przedstawia on scenę koronacji Najświętszej Marii Panny. Poniżej znajduje się podwójny krzyż jagielloński z dwoma pierścieniami. Został on wprowadzony prawdopodobnie w XV w. jako kolejny element herbu Wschowy, a później w ogóle zastąpił skomplikowaną i trudną do przedstawienia scenę koronacji Najświętszej Marii Panny.
Fontanna miejska z XVIII wieku - jej ozdobą jest rzeźba przedstawiająca kobietę w zbroi. W prawej ręce trzyma ona proporzec, a lewą ma opartą o tarczę. Obecnie w fontannie znajduje się kopia rzeźby, a jej oryginał przechowywany jest w Muzeum Ziemi Wschowskiej.
Zachodnia pierzeja rynku - Znajduje się tutaj kilka barokowych kamieniczek z XVII w. To właśnie w nich w czasach saskich urządzono rezydencję królewską. Na jej potrzeby zajęto piętra kamienic, pomiędzy którymi wykonano przejścia.
Pomnik wystawiony ku czci ofiar totalitaryzmów - jego autorem jest miejscowy plastyk Krzysztof Chruszczewski. Na pomniku zamontowana jest tablica pamiątkowa o treści „W Hołdzie Bohaterom, którzy Walczyli w Obronie Ojczyzny na Frontach II Wojny Światowej – Społeczeństwo Ziemi Wschowskiej. Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce pod koniec czerwca 2001 roku.
Trzy barokowe kamienice (Plac Zamkowy 3, 5 ,7) - Zostały zbudowane w XVI wieku, przebudowane w latach 1687-1689. Dwukondygnacyjne, renesansowe fasady wieńczą szczyty ozdobione pilastrami i gzymsami. W jednej z tych kamienic mieszkał pastor Waleriusz Herberger, najbardziej znana postać Wschowy, określany mianem „Małego Lutra”. Aktualnie w dawnej kamienicy pastora Herbergera mieści się Muzeum Ziemi Wschowskiej.
Mury obronne - zostały one wzniesione na planie zbliżonym do koła, jako budulca użyto kamieni i cegieł. Zachowana ich wysokość waha się od 2 do 4 metrów. Budowę pełnych obwarowań rozpoczęto w czasach Kazimierza Wielkiego, a ukończono w XV wieku. Na przestrzeni XVI i XVII wieku były one rozbudowywane i umacniane. Wschowskie obwarowania składały się z trzech części: murów, fosy i wałów ziemnych. Do miasta prowadziły dwie bramy: Polska i Głogowska oraz furty. W XIX wieku mury zostały częściowo rozebrane. Ich najstarsze zachowane fragmenty znajdują się przy dawnym zamku starościńskim. Mury miały między innymi chronić miasto przed najazdami. 
Zamek - powstał na miejscu grodu, był usytuowany na sztucznie usypanym wzgórzu i włączony w system obronny Wschowy. Od strony miasta oddzielała go fosa, nad którą był przerzucony most. Pierwszy (dotychczas znany) jego opis pochodzi z 1616 r. W pierwszej połowie XIX w. Prusacy rozebrali stare budynki i postawili nowe. Urządzono w nich więzienie. Funkcję tę spełniały także w okresie międzywojennym. W 1945 r. Wschowa wróciła w granice Polski. Budynki więzienia zaadaptowano na potrzeby zakładu produkcyjnego. W 1952 r. umieszczono w nich Spółdzielnię Przemysłu Ludowego i Artystycznego (późniejszą Spółdzielnię Dziewiarsko-Odzieżową). Stan ten trwał przez ponad czterdzieści lat, do momentu likwidacji Spółdzielni. Obecnie budynki są własnością prywatną.
Kościół ewangelicki pw. Żłóbka Chrystusowego z początków XVII w. - dawny zbór ewangelicki „Kripplein Christi”. Jest to zespół obiektów obejmujących dawny kościół ewangelicki, wieżę, szkołę ewangelicką i budynek pastorówki. Powstanie zboru jest związane z okresem kontrreformacji. Zbór zbudowany jest na rzucie prostokąta, nakryty wysokim dachem dwuspadowym. Szczyt rozczłonkowany jest płytkimi wnękami o motywie dwułuku. We wnęce środkowej umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca scenę Ukrzyżowania Chrystusa. W salowym wnętrzu świątyni znajdują się trzy kondygnacje empor (z II połowy XVII w.), barokowy chór muzyczny (XVIII w.) oraz renesansowe stalle (XVII w.). Wnętrze nakryte jest płaskim drewnianym stropem, wspartym na kolumnach korynckich. Od strony wschodniej i północnej przylegają do zboru przybudówki. Na potrzeby dzwonnicy zaadaptowano wieżę dawnej Bramy Polskiej. Jest to budowla trzykondygnacyjna, murowana z kamieni i cegły. W XIX w. została nadbudowana i nakryta hełmem. Przy zborze znajduje się budynek dawnej szkoły ewangelickiej. Został na ten cel zakupiony w 1607 r. od szewca Georga Herberga. Na frontonie zachował się łaciński napis: „FUNDAMENTUM REI PUBLICAE RECTA ADLESCENTIUM EDUCATIO”. Obecnie w tym późnorenesansowym budynku znajduje się księgarnia św. Antoniego.
Zbór „Kripplein Christi” działał aż do 1945 r., kiedy to w wyniku porażki Niemiec w II wojnie światowej Wschowa powróciła do Polski. Nastąpiła całkowita wymiana ludności. Niemcy opuścili miasto, a jego nowi mieszkańcy w większości byli katolikami. Niestety zbór ulegał dewastacji. Miejmy nadzieję, że wschowskim władzom samorządowym uda się przywrócić mu chociażby odrobinę dawnej świetności. Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w zborze przez studentów Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej odkryto kryptę grobową Zofii Ujejskiej, żony wschowskiego starosty w latach 1622-1646 Hieronima Radomickiego. Zofia Ujejska zmarła w wieki 36 lat. Była gorliwą luteranką, która uczęszczała na nabożeństwa do wschowskiego zboru.
Kościół farny pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika i Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – pierwszym zachowanym świadectwem istnienia parafii we Wschowie jest dokument z 1326 r. Sama parafia i kościół istniały zapewne już wcześniej. Kościół kilkakrotnie płonął podczas pożarów miasta. Ostatniej odbudowy dokonano w latach 1720-1726 według projektu słynnego włoskiego architekta Pompeo Ferrariego. W takim kształcie świątynia zachowała się do czasów obecnych. Jest to trzynawowa bazylika, utrzymana w stylu barokowym, z zachowanymi fragmentami gotyckimi. Wyposażenie wnętrza jest barokowe i pochodzi z XVIII wieku. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, uchodzący za najlepiej zachowane dzieło malarskie we Wschowie. Jego autorem jest prawdopodobnie Szymon Czechowicz. W ołtarzu głównym znajduje się również owalny obraz przedstawiający św. Stanisława Biskupa. Na zachodniej ścianie nawy południowej warto zwrócić uwagę na XVIII-wieczny obraz przedstawiający panoramę Wschowy. Zaznaczono na nim główne akcenty architektoniczne miasta. W kościele znajduje się także tablica pamiątkowa ku czci ks. Józefa Rogalińskiego. Prawdopodobnie w latach ok. 1777-1787 był proboszczem we Wschowie. Ksiądz Rogaliński był nie tylko kapłanem, ale także uczonym. Napisał pierwszy polski podręcznik do nauki fizyki. Potężna 68 – metrowa wieża fary góruje nad miastem. Jej najwyższą kondygnację dobudowano około 1726 r., a pracami tymi zajmował się budowniczy Kasper Frantz z Ząbkowic. Na południowej skarpie wieży znajduje się kamienna tablica z herbem miasta i datą 1580.
Kolegium jezuickie - W 1727 r. Jezuici otworzyli w miejscu dawnej mennicy miejskiej kolegium. Kolegium jezuickie we Wschowie działało do momentu kasacji zakonu przez papieża Klemensa XIV w 1773 r. Później zostało przejęte przez Komisję Edukacji Narodowej. W styczniu 1793 r. Ziemia Wschowska znalazła się pod pruskim zaborem. Budynek kolegium jezuickiego był przez jakiś czas zajęty na potrzeby wojskowe. Potem służył także jako siedziba rolniczej szkoły zimowej. Po powrocie Wschowy w 1945 r. w granice Polski obiekt dawnego kolegium przez kilka lat (1947-1956) służył jako siedziba Niższego Seminarium Duchownego. Jest to budynek murowany, piętrowy, wzniesiony na planie wydłużonego, łukowato wygiętego prostokąta z dwoma krótkimi skrzydłami po bokach elewacji zachodniej. Jest to obiekt barokowy, z reliktami murów gotyckiej mennicy. Niestety, 26 maja 2006 roku pożar zniszczył znaczną część budynku. W ro ku 2010 podjęto decyzję o rewitalizacji kolegium jezuickiego. Prace zakończyły się w 2013 roku i odrestaurowany obiekt przekazano na potrzeby Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy oraz Muzeum Ziemi Wschowskiej.
Lwi mostek - Obiekt w obecnej postaci powstał w II poł. XIX w. i zbudowano go w stylu eklektycznym. Stojąca pośrodku figura Lwa wykonana została z piaskowca w stylu rokokowym prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Postać lwa podtrzymuje w łapach kartusz z herbem miasta Wschowy. Po bokach mostku ustawiono dwa rzeźbione gazony w postaci zamkniętych pucharów.
Zespół klasztorny oo. Franciszkanów - wybudowany w latach 1638 – 1644, rozbudowywany do końca XVIII w. - Kościół robi ogromne wrażenie na turystach zwiedzających Wschowę. Słusznie uznaje się go za perełkę wschowskich zabytków. Obecny – późnorenesansowy kościół pod wezwaniem św. Józefa Oblubieńca NMP wzniesiony został w latach 1638-1644 z fundacji Mikołaja Tarnowieckiego. Jego architektem był prawdopodobnie Krzysztof Bonadura Starszy. Prace nad wykończeniem i wyposażeniem kościoła oraz jego otoczenia trwały znacznie dłużej, bo prawie do końca XVIII wieku. Wieża została wzniesiona w 1742 r. wg projektu architekta rydzyńskiego Jana Józefa Sztyjera. Wnętrza kościoła św. Józefa ma wyposażenie późnobarokowe i rokokowe. Polichromie pochodzą z 1745 r. Sklepienie nawy zostało ozdobione freskami przez malarza głogowskiego Ernesta Engelfeldra. Resztę prac malarskich wykonali przysłani z Poznania bracia bernardyni – Walenty Żebrowski i Liberiusz Staniszewski. Obecny ołtarz główny pochodzi z 1746 r. Znajdujący się w nim obraz „Zdjęcie z krzyża” został ufundowany przez Ludwika Krzyckiego. Jest kopią dzieła Rubensa. Na południowej ścianie prezbiterium wisi znacznych rozmiarów obraz przedstawiający „Sąd Piłata nad Chrystusem”, który jest dość wierną repliką płótna Łukasza Porębskiego z 1626 r., przechowywanego w kościele Bożego Ciała w Krakowie. Kaplica św. Krzyża zbudowana została w 1731 r. Prace murarskie przy niej wykonał Zygmunt Sucher. Kaplica była przebudowywana w latach 1776-1778. W ołtarzu głównym (fundacji Franciszka Koszuckiego) umieszczono dębowy krucyfiks z 1456 r. Bardzo ciekawa jest jego historia odnotowana w kronice klasztornej. Podczas pożaru w 1558 r. krzyż został wrzucony do dołu i przysypany gruzami. Odnaleziono go w 1638 r., podczas odbudowy kościoła. Pomimo, iż przebywał w ziemi przez 80 lat, nie uległ żadnemu uszkodzeniu. Odzyskany krucyfiks został umieszczony na zewnętrznej ścianie prezbiterium kościoła. W 1731 r., po wybudowaniu kaplicy Św. Krzyża został do niej przeniesiony i umieszczony w ołtarzu głównym. Na jego dawnym miejscu znajduje się epitafium Nieżychowskiego. W kaplicy jest także rokokowy nagrobek Katarzyny Cieleckiej i jej córki Konstancji Działyńskiej.
Cmentarz Ewangelicki - założony został z inicjatywy pastora Waleriusza Herbergera w 1609 r., kiedy to wschowscy ewangelicy zostali zmuszeni do rezygnacji z cmentarza znajdującego się przy kościele farnym. Miejsce pochówku przeniesione zostało poza mury miasta - na teren zwany Przedmieściem Polskim. Nekropola wschowska jest przykładem nowego typu cmentarza, wykształconego w obrębie kultury protestanckiej w XVI wieku. To wtedy zaczęły powstawać cmentarze poza murami miasta, stanowiące wyłom w wielowiekowej tradycji chowania zmarłych wokół kościoła. Swoja formą nawiązywały one do wykształconego we Włoszech Campo Santo (Pola Świętego). Miejsce pochówku i upamiętnienia zmarłych komponowano jako połączenie ogrodu i czworobocznego dziedzińca otoczonego krużgankami.
Na ścianach krużganków umieszczano epitafia. Cmentarz we Wschowie jest (obok nekropoli w Halle) jedną z najstarszych w nowożytnej Europie, a pierwszą w Polsce realizacją średniowiecznego wzorca włoskiego. Cmentarz otacza mur o wysokości około 2 m. Do wnętrza prowadzą trzy bramy. Główne wejście znajduje się na południowo-wschodnim narożniku i prowadzi na najstarszą, XVII-wieczną część nekropoli. Cmentarz utrzymany na wzór ogrodu jest kompozycją architektury i zieleni.
Kościół filialny pw. Świętej Trójcy przy Placu Kosynierów (dawny zbór luterański), zbudowany w latach 1837-1839 według projektu znanego architekta niemieckiego Karla Friedricha Schinkla, twórcy wielu budowli Berlina.
Wieża Ciśnień - z początku XX w., znajduje się na obrzeżu Parku Wolsztyńskiego (ul. Wolsztyńska), przy wylocie z miasta w kierunku płn.-zach., na obwodnicę drogi wojewódzkiej nr 305. 
Byk „Ilon” - Każdy jadący samochodem ze Wschowy w kierunku Osowej Sieni, może napotkać jeden z najbardziej dziwacznych pomników znajdujących się w Polsce. Jest to pomnik byka stojącego na wysokim cokole. Pomnik wybudowano w czasie stanu wojennego (1982 rok) staraniem Edmunda Apolinarskiego, ówczesnego Dyrektora Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej (POHZZ) w Osowej Sieni. Wcześniej w tym właśnie miejscu znajdował się pomnik Bismarcka, jednak został on rozebrany pod koniec lat 60-tych.
Informacje dotyczące Wschowy pochodzą z publikacji „ Spacer_po_wschowie ”, autorstwa Jolanty Pawłowskiej i Barbary Ratajewskiej oraz z Przewodnika o Wschowie.
Fot: Marek Argent, Tomasz Wojnarowski
